تشریح الاشجار تألیف سید شاه عبدالعزیز بخاری قلندر است که در سی و دومین سال جلوس شاه عالم دوم، پادشاه غازی سلسله گورکانیان به رشته تحریر درآمده. کاتب این نسخه خطی؛ یعنی سید شاه عبدالعزیز ظاهراً اطلاعات خوب و کاملی از طبابت داشته و با بسیاری از منابع طبی نظیر اختیارات بدیعی انصاری شیرازی ،جامع مفردات الادویه، الاغذیه ابن بیطار، تقویم الابدان ابن جزله، الکامل فی الصناعة الطبیة مجوسی اهوازی آشنایی داشته و اقدام به جمع آوری مطالبی در زمینه گیاهان دارویی از منابع موجود نموده است. تشریح الاشجار به دلیل گرایش شدید دربار گورکانیان و علما و ادبای هندوستان به زبان فارسی نوشته شده است. مؤلف نسخه، خود وابستگی به طایفه قلندریه داشته که ازجمله طوایف متصوفه هندوستان محسوب م یشد. پیشوند سید شاه نیز نشان از انتساب عبدالعزیز به سلسله جلیله سادات دارد. کتاب تشریح الاشجار اطلس رنگی از گیاهان دارویی است که بخاری ۲۳۸ گیاه دارویی را طی صفحات مختلف معرفی کرده و هر یک از صفحات از کتاب را به گیاهی معین اختصاص داده است. بررسی اجمالی و تطبیق مطالب مندرج کتاب نشان از آن دارد که مؤلف قسمت اعظم کتاب خود را از رساله اختیارات بدیعی تألیف علی بن حسین انصاری شیرازی رونویسی نموده و بعضا مطالبی به آن اضافه کرده است.

مشخصات نسخه خطی

نسخه خطی مورد استفاده که نسخ های نفیس زیبا و رنگی بوده مربوط به کتابخانه برلین به شماره ۱۷۱ و به تاریخ کتابت 1206 ق. است. خط آن نستعلیق و خوانا و نام گیاهان به رنگ سرخ نوشته شده و در کنار توضیحات تصویر گیاه به صورت رنگی ترسیم شده . تعداد صفحات رساله ۲۴۰ صفحه و ۱۷۰ برگ است. تعداد سطرها در هر صفحه متفاوت و بسته به حجم مطالب در خصوص آن گیاه فرق م یکند دور تا دور صفحات چهارچوبی رنگی رسم شده که گاهی تصاویر گیاهان از آن چهارچوب خارج میشود.